MORFOLOGIA
Wszystkie formy tego gatunku są krzewami rosnącymi do ok. 2,2–2,5 m wysokości, o sezonowych liściach. Jest rośliną długowieczną – przeciętna długość życia krzewu wynosi 50 lat lub więcej, a okres produkcyjny wynosi 20-30 lat.
Liście są owalne, sinozielone, lekko woskowane, o długości do 8 cm i szerokości do 5 cm, ułożone na pędach naprzeciwlegle.
Pąki kwiatowe tworzą się na zeszłorocznych pędach, rozwijają się w ciągu kilku dni po wiosennym ociepleniu. Kwiaty są niepozorne, lejkowate, żółtawobiałe, do 2 cm długości, w polskich warunkach klimatycznych pojawiają się od końca III do początku IV. W zależności od pogody kwitnienie trwa 20–25 dni.
Kwiaty są owadopylne (najczęściej zapylane są przez trzmiele, rzadziej przez pszczoły). Rosyjskie obserwacje sugerują także wiatropylność – krzewy w trudnych warunkach klimatycznych, wczesną wiosną gdy brak jeszcze owadów zapylających, również zawiązują owoce. Jagoda haskap jest rośliną dwupłciową, ale niesamozapylającą się (obcopylną) – wymaga zapylenia krzyżowego. Dlatego im większy dobór odmian na plantacji, tym zbiory będą większe. Sadząc w ogrodzie kilka roślin tej samej odmiany uzyskamy niski plon (mimo obfitego kwitnienia).
Owoc to podłużna jagoda (przypominająca kolorem borówkę amerykańską) o średnicy ok. 1 cm i długości do 5 cm. Masa jagody może znacznie przekraczać 3 g. Owoce zawierają do 20 nasion, miękkich, niewyczuwalnych podczas jedzenia. Jagody mają charakterystyczny, przyjemny smak. Sok ciemny, barwiący. W przeciwieństwie do borówki wysokiej, dojrzała jagoda jest ciemna w przekroju.
Obecnie trwające prace hodowlane nad nowymi odmianami kładą nacisk nie tylko na deserowy smak owoców, długość ich przechowywania, plenność, ale także na przydatność do zbioru mechanicznego. Nowe rosyjskie i kanadyjskie odmiany mają twardsze, dojrzewające w jednym terminie jagody z suchą blizną poszypułkową, grubszą skórką, dzięki czemu nadają się do zbioru i sortowania mechanicznego. Owoce można przechowywać w tradycyjnej chłodni do 2 tygodni.
Owoce jagody haskap należą do najwcześniejszych w sezonie w Polsce (w zależności od przebiegu pogody, pierwsze owoce wczesnych odmian mogą pojawiać się już pod koniec V, nawet do 6 tygodni przed owocami borówki amerykańskiej). Owoce wybarwiają się na 1–2 tygodni przed osiągnięciem dojrzałości zbiorczej, dlatego przed zbiorem koniecznie należy sprawdzać dojrzałość jagód, gdyż niedojrzałe są niesmaczne.
Roślina owocuje co roku, a urodzajność krzewu wzrasta do 15 roku życia. Wysadzone na plantację jednoroczne sadzonki zaczynają owocować w 2.–3. roku po posadzeniu. Znaczący plon pojawia się w 4. roku po posadzeniu. Średnia plenność to ok. 3 kg z krzewu (może wynosić nawet do 8 kg!). Pełnia plonowania przypada na piąty rok i lata następne.
WYMAGANIA UPRAWOWE
Gleba – jagoda haskap nie jest wymagająca w stosunku do gleby: rośnie dobrze niemal w każdej, z wyjątkiem podmokłej (ciężkiej, gliniastej) i suchej (lekkiej, piaszczystej). Na glebie suchej i przepuszczalnej wymaga nawadniania, szczególnie w 1. i 2. roku po posadzeniu – tak aby krzewy mogły wytworzyć obfity i głęboki system korzeniowy. Rośliny jagody haskap są tolerancyjne co do odczynu podłoża, mogą z powodzeniem rosnąć w zakresie pH 5–8 (optymalny jest lekko kwaśny: pH 5,5–6,5). Należy unikać stanowisk, gdzie gromadzi się zimne powietrze, wilgoć lub blisko podchodzą wody gruntowe. Długotrwałe wiosenne podtopienia również wpływają niekorzystnie. Są roślinami tolerującymi duże zanieczyszczenie powietrza.
Światło – jest rośliną światłolubną, toleruje jednak lekkie zacienienie, lecz wówczas jagody są mniejsze. Obfite zbiory daje tylko na miejscach nasłonecznionych i osłoniętych od wiatru.
Temperatura – krzewy są całkowicie odporne na mróz, znoszą temperaturę do -45°C, kwiaty znoszą do -8°C. Wiosną liście często rozwijają się, gdy jeszcze leży śnieg. Młode, zielone pędy wytrzymują temperaturę spadającą do –16°C.
Woda – preferuje stanowiska wilgotne. Podlewanie plantacji powoduje znaczny wzrost masy jagód, a nawet zmniejszoną podatność na choroby (m.in. na oparzelinę).
SADZENIE
Za najlepsze sadzonki uważa się rośliny o wysokości powyżej 30 cm, z dwoma lub trzema pędami, o grubości szyjki korzeniowej: 0,7–1 cm i długość systemu korzeniowego ok. 20–25 cm. Zwykle oferowane są sadzonki rozmnożone wegetatywnie, sadzone w pojemnikach (najczęściej w doniczkach P9, ale też i w większych). Takie sadzonki można wysadzać do gruntu przez cały okres wegetacyjny, jednak najlepszy czas to jesień (wrzesień i październik). Jagodę haskap zaleca się wysadzać na miejscu po ziemniakach, warzywach i innych roślinach okopowych. Przed sadzeniem gleba powinna być odchwaszczona i użyźniona
Na plantacjach krzewy sadzi się wg schematu:
- do zbioru ręcznego – odległość między rzędami powinna wynosić 2,5–3,5 m, w rzędach 1,0–1,5 m (na plantacjach towarowych – 2 500 do 4 000 szt./ha);
- do zbioru mechanicznego – odległość między rzędami 4,0–4,5 m, w rzędach 0,5–0,7 m (na plantacjach towarowych – nawet do 5 000 szt./ha).
Dołek powinien mieć wielkość dostosowaną do systemu korzeniowego. Dołki warto zaprawiać kompostem lub innymi dodatkami organicznymi. Roślinę należy posadzić ok. 5 cm niżej niż rosła. Krzewy podlewa się i ściółkuje się glebę wokół roślin.
Pozostała pielęgnacja sadzonek sprowadza się do usuwania chwastów, spulchniania okręgów wokół krzewów na głębokość 5–8 cm. Zabieg ten przeprowadza się jesienią, po opadnięciu liści (w pobliżu krzewów kopie się płycej, aby nie uszkodzić korzeni, natomiast w międzyrzędach – głębiej).
Większość odmian jest obcopylna. W celu zapewnienia zapylenia krzyżowego trzeba posadzić 2–3 odmiany kwitnące równocześnie – obowiązuje zasada: im więcej odmian tym lepsze plony! Wzajemnie zapylające się odmiany sadzi się rzędami (lub kilkurzędowymi blokami) obok siebie. Ze względu na organizację zbiorów nie poleca się mieszać odmian w rzędach.
NAWOŻENIE
Przed założeniem niewielkiej plantacji jesienią wprowadza się nawozy organiczne (obornik, kompost, torf): 8–10 kg/m2. W przypadku niewystarczającej ilości nawozów organicznych można je wsypać do dołków w czasie sadzenia. Do jednego dołka wsypuje się 10 kg przefermentowanego obornika lub kompostu, po 40–50 g superfosfatu i tyle samo soli potasowej.
Prawidłowe przygotowanie stanowiska uprawy sprawia, że w ciągu pierwszych trzech lat po posadzeniu dodatkowe nawożenie nie jest konieczne. Dokarmienie młodych roślin przeprowadza się 2–3 razy w okresie wegetacji. Pierwsze (wiosenne) na początku kwietnia: na 1 m2 wokół krzewów wysypuje się 20 g mocznika, 30 g azotanu amonu lub 40 g siarczanu amonu. Drugie (letnie) na początku lipca, po zbiorach stosując nawóz mineralny wieloskładnikowy (25–30 g nawozu rozpuszcza się w 10 l wody i dawkuje 5 l na roślinę). Szczególnie skuteczne jest nawożenie roztworem gnojówki (1:4) – 10 litrów na krzew. Do dokarmiania można użyć gotowego kompletnego nawozu, posypowo (60–80 g/m2). Jesienią nawożenie przeprowadza się po raz trzeci. Pod przekopywanie gleby podsypuje się wzbogacony nawóz organiczny (humus, kompost) w ilości 8–10 kg na 1 m2 wokół krzewów. Kwaśne gleby, co 3–4 lata powinny być wapnowane (200–300 g wapna lub kredy na 1 m2) przed jesiennymi uprawkami. Starsze rośliny (6–7-letnie) nawozi się dwa razy w ciągu sezonu – wiosną i jesienią, zwiększając dawkę 1,5 raza.
PRZYCINANIE
Jagoda haskap jest rośliną niewymagającą specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych przez pierwsze lata po posadzeniu. W ciągu 5–7 lat po posadzeniu roślin zazwyczaj nie przycina się, ponieważ wraz z wierzchołkami traci się znaczną część plonu. Systematyczne przycinanie rozpoczyna się w 8–10 roku uprawy. Najlepszym okresem jest jesień, po opadnięciu liści (wiosną najpóźniej do końca marca). Cięcie polega na przerzedzeniu korony oraz na skróceniu gałęzi szkieletowych o połowę.
Dla roślin 20-, 25-letnich najkorzystniejsze jest cięcie odmładzające (do wysokości 30–40 cm od poziomu ziemi). W następnym roku pozostawia się wyrosłe pędy. Wiosną trzeciego roku formuje się krzew, pozostawiając na nim, po przerzedzeniu, 10–15 najsilniejszych gałęzi.
CHOROBY I SZKODNIKI
Jagoda haskap należy do roślin niezwykle rzadko atakowanych przez choroby i szkodniki. Jednakże w okresie niesprzyjającej pogody na niektórych odmianach mogą pojawić się objawy mączniaka czy oparzeliny. Sporadycznie obserwowano występowanie larw motyli wielożernych (np. zwójek), tarczników, mszyc czy przędziorków (po zbiorze owoców, w suche kontynentalne lata).
Należy się jednak spodziewać, że w miarę rozrastania się nasadzeń i plantacji jagody haskap (jak to zwykle bywa przy monokulturach) mogą pojawić się nowe szkodniki i choroby, o których będziemy Państwa informować na bieżąco.
